İç Güvenlik Sektörünün Sivil Gözetiminin Geliştirilmesi
İÇ GÜVENLİK SEKTÖRÜNÜN SİVİL GÖZETİMİNİN GELİŞTİRİLMESİ
Uluslararası düzeyde kabul görmüş tek bir tanıma sahip olmamakla birlikte 'sivil gözetim' kavramı kısaca şu şekilde tanımlanabilir: 'Kolluk birimleri ve faaliyetleri ile bunların dayanağını oluşturan politikaların çok katmanlı ve sürekli olarak sivil otoriteler tarafından izlenmesi.'
Sivil kelimesi burada 'polis olmayan, asker olmayan' anlamına gelmektedir. Burada geçen 'sivil otoriteler' ibaresi; parlamentoyu, hükümeti, yargıyı, bazı ülkelerde hükümetten bağımsız organizasyonları (hakların savunucusu, kamu denetçisi, bağımsız kolluk şikâyet mekanizması vb.) ve bazen de sınırlı düzeyde (örneğin nezarethanelerde) teftiş yapmak üzere kamu otoriteleri tarafından resmen tanınmış olan vatandaş gruplarını kapsamaktadır (İnsan Hakları Kurulu üyeleri gibi).
Sivil Gözetim Neden Gereklidir?
Kolluk güçlerine, diğer kamu görevlilerinden farklı olarak kişi hak ve özgürlüklerine müdahale niteliği taşıyan özel yetkiler (durdurma, arama, iletişimin izlenmesi vb.) verilmiştir. Bu yetkileri kullanan birimlerin ve personelin hem uygulayacakları hizmet politikalarının oluşturulması aşamasında, hem de bireysel işlem ve eylemleri sürecinde kontrol edilmesi önemlidir. İnsan haklarının ve özgürlüklerinin korunması ve demokratik hakların geliştirilmesi için bu alanlara müdahale yetkisi bulunan kolluk güçlerinin sivil otoritelerce kontrolü ve denetimi özel önem arz etmektedir.
PROJE HAKKINDA GENEL BİLGİLER
İç Güvenlik Sektörünün Sivil Gözetiminin Geliştirilmesi Projesi Avrupa Komisyonu tarafından finanse edilerek, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programının (UNDP) teknik desteğiyle Bakanlığımız İller İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen bir projedir. Projenin ilk aşaması 2.502.259€ olup Aralık 2008-Mayıs 2010 tarihleri arasında uygulanmıştır. Projenin hedeflerine ulaşabilmesi ve birinci aşamada gerçekleştirilen faaliyetlerin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla, 3.519.712€ bütçeye sahip ikinci aşama ise Temmuz 2012-Mart 2015 tarihleri arasında tamamlanmıştır.
Sivil Gözetim Projesinin Amaçları Nelerdir?
- Demokratik haklar ile kişi hak ve özgürlüklerinin vatandaşlar tarafından kullanımını teminat altına almak,
- İçişleri Bakanlığı ile Vali ve Kaymakamların kolluk kuvvetleri üzerindeki denetim ve gözetim yetkilerinin etkinliğini artırmak,
- Şeffaf, katılımcı, vatandaş odaklı bir sivil gözetim sistemi oluşturmak,
- Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne katılım sürecine destek vermek,
- Temel hak ve özgürlüklerin daha geniş ve etkin bir biçimde kullanılmasını sağlamak.
Projenin Hedefleri Nelerdir?
- Kolluk birimleri ile sivil toplum kuruluşları arasında 'sivil gözetim' kavramı üzerinde genel bir anlayış birliği oluşturmak,
- Avrupa Birliği örnek uygulamaları ve proje çıktıları kapsamında Türkiye’de etkin bir sivil gözetimin yasal çerçevesini oluşturmak,
- İç güvenlik kuvvetlerinin etkin bir biçimde denetlenebilmesi için İçişleri Bakanlığı'nın kurumsal kapasitesini arttırmak.
Projenin Bileşenleri Nelerdir?
Projenin 3 temel bileşeni bulunmaktadır:
1.A Bileşeni Mevzuat Taraması:
İçişleri Bakanlığı ve mülki idare amirlerinin (Valiler ve Kaymakamlar), kolluk birimleri üzerinde var olan denetim ve gözetim yetkilerini tam olarak kullanabilmeleri için Avrupa Birliği ülkeleri ile karşılaştırmalı mevzuat analizinin yapılmasını amaçlamaktadır. Bu bağlamda projenin I. aşamasında Vali ve Kaymakamların iç güvenlik birimlerinin gözetimi ve insan haklarının korunması ile ilgili mevcut görev ve yetkilerinin derlendiği 'Vali ve Kaymakamlar İçin İç Güvenlik Birimlerinin Sivil Gözetimi El Kitabı' hazırlanmıştır.
2.B Bileşeni Kapasite Geliştirme:
AB standartları çerçevesinde İçişleri Bakanlığı'nın ve iç güvenlik kuvvetlerinin kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesini ve buna yönelik olarak yapılacak eğitimleri amaçlamaktadır. Bu bileşen kapsamında merkezde ve yerelde İçişleri Bakanlığı'nın kurumsal kapasitesi incelenerek, kapasitesinin artırılması için en uygun mekanizma değerlendirildi. Aynı zamanda AB ülkelerinde kolluk birimleri üzerinde sivil gözetimin uygulamaları, kolluk birimlerinin organizasyon yapısı, teftiş ve kontrol yöntemleri gibi konuların işlendiği eğitimlere 220'den fazla kişi katıldı.
3. C Bileşeni Medya ve Sivil Toplum:
Ulusal düzeyde ve pilot illerde sivil gözetim hakkında bilinçlendirmeyi ve bu konuda medyanın katkısının alınması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda projenin I. aşamasında pilot il olarak seçilen Erzurum, Niğde ve İstanbul'da(Eyüp ve Kadıköy) valilik bürolarının ve seçilmiş ilçe kaymakamlıklarının kurumsal incelemesi gerçekleştirildi. İllerde Yerel Güvenlik Komisyonları oluşturuldu. Projenin II. Aşamasında ise pilot bölge uygulamaları genişletilmiştir.
